Zdrowie jelit i ich dobra kondycja, mogą odgrywać istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu fizycznym i psychicznym organizmu.
Procesy trawienia i wchłaniania
W jelicie cienkim są wchłaniane składniki odżywcze (białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy), a następnie rozprowadzane do wszystkich komórek organizmu.
Jelito cienkie jest odpowiedzialne za większą część procesu trawienia. Mięśnie w jelicie cienkim mieszają wstępnie nadtrawione jedzenie z sokiem trzustkowym i żółcią, dalej trawiąc miazgę pokarmową. Podczas tego kroku skurcze w ścianach jelita cienkiego przesuwają jedzenie dalej.
Ta długa podróż daje naszemu ciału wystarczająco dużo czasu na wchłonięcie różnych składników odżywczych przez śluzówkę jelita cienkiego do krwiobiegu. Po dostaniu się do krwioobiegu są one przenoszone do wątroby w celu przetworzenia, a następnie rozprowadzane do wszystkich komórek ciała.
W jelicie grubym (okrężnicy) są wchłaniane woda i składniki mineralne.
Wszystko, co nie zostanie wchłonięte przez jelito cienkie, kończy w jelicie grubym. Między innymi woda i składniki mineralne, takie jak np. sód, są absorbowane na tym etapie, a resztki pokarmowe są wydalane w postaci kału.
Gdy jedzenie porusza się zbyt wolno przez przewód pokarmowy, okrężnica absorbuje zbyt dużo wody. To skutkuje twardymi, suchymi stolcami, które są trudne do wydalenia.
Zdrowe jelita a odporność
Drobnoustroje zasiedlające jelita determinują prawidłową pracę układu odpornościowego, z którym stale współpracują. Pierwszą styczność z drobnoustrojami nasz organizm ma w momencie narodzin i to od tego momentu kształtuje się nasza mikrobiota jelitowa.
Właściwy skład mikroorganizmów w naszych jelitach, wśród których dominują pożyteczne bakterie, wspiera, a także reguluje funkcjonowanie układu immunologicznego. Mikrobiota jelit współpracuje z błoną śluzową przewodu pokarmowego, dzięki czemu stanowi kluczową linię obrony organizmu przed patogenami.
Połączenie jelita-mózg
Mikrobiota jelitowa odgrywa istotną rolę w zachowaniu równowagi jelit, jak i całego organizmu. Kondycja jelit oddziałuje na kondycję mózgu. Wynika to z występowania połączenia jelita-mózg, czyli systemu dwukierunkowej komunikacji pomiędzy przewodem pokarmowym a układem nerwowym.
W związku z tym drobnoustroje, które zasiedlają nasze jelita mogą wpływać na pracę układu nerwowego, a tym samym na naszą kondycję psychiczną.
Istnieją doniesienia o roli dobrej kondycji jelit w zapobieganiu występowania zaburzeń depresyjnych, a także lękowych. Co więcej, zaobserwowano także zależność pomiędzy nieprawidłową dietą i stresem a zmianami w składzie mikrobioty jelitowej. Może się to również przekładać na pracę mózgu.
Spożycie błonnika a cukrzyca
Odpowiednia podaż błonnika pokarmowego wpływa nie tylko na prawidłową pracę jelit, ale także zapobiega szybkim przyrostom glikemii po spożytym posiłku.
Działanie to może okazać się szczególnie istotne dla osób chorujących na cukrzycę. Ponadto, okazuje się, że prawidłowe spożycie błonnika może stanowić profilaktykę przed rozwojem insulinooporności.
Od czego zależy zdrowie naszych jelit?
Zdrowie jelit uzależnione jest od wielu czynników, w tym:
- Spożycia błonnika pokarmowego w tym prebiotycznego. Mikroorganizmy zasiedlające jelita poprzez fermentację błonnika uzyskują energię niezbędną do rozwoju, stymulują pracę układu odpornościowego, regulując tym samym pracę jelit. Dodatkowo jako uboczny produkt tego procesu wytwarzane są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które wpływają m.in. na stymulację selektywnego wzrostu korzystnych mikroorganizmów.
Co więcej, błonnik zapobiega występowaniu dolegliwości takich jak zaparcia czy biegunki. Składnik ten występuje zwłaszcza w produktach pełnoziarnistych, nasionach roślin strączkowych, warzywach, owocach, a także orzechach. Więcej o błonniku pokarmowym możesz dowiedzieć się tutaj. - Spożycia probiotyków. Dzięki nim dochodzi do stymulacji rozwoju pożądanej mikrobioty jelitowej. Prebiotyki i probiotyki są niejednokrotnie wykorzystywane do przywrócenia naturalnej mikrobioty jelit, np. po zastosowanej antybiotykoterapii. Źródłem probiotyków są zwłaszcza fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurt, kefir czy maślanka oraz kiszone owoce i warzywa.
- Nawodnienia organizmu. Spożycie odpowiedniej ilości wody wpływa na skuteczność działania błonnika pokarmowego w jelitach. Ponadto właściwe nawodnienie organizmu wpływa na regulację procesów trawienia, a także ułatwia wypróżnianie.
- Aktywności fizycznej. Regularne ćwiczenia wpływają na poprawę motoryki jelit, wspomagając zachowanie właściwej masy ciała oraz zmniejszając ryzyko rozwoju chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca typu 2, otyłość, miażdżyca czy nadciśnienie tętnicze.
- Kondycji zdrowia psychicznego. Osoby nie doświadczające długotrwałego stresu są w mniejszym stopniu narażone na dolegliwości takie jak biegunki, bóle brzucha czy też zespół jelita drażliwego.
Co zakłóca pracę jelit?
Prawidłowe funkcjonowanie jelit zaburzają takie czynniki jak:
- Nieprawidłowe nawyki żywieniowe, w tym dieta uboga w błonnik pokarmowy, wysokokaloryczna, obfitująca w tłuszcz oraz cukry proste. Niewłaściwie skomponowana dieta ogranicza prawidłową perystaltykę jelit, zwiększając ryzyko występowania licznych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak np. zaparcia. Co więcej, niewłaściwe nawyki żywieniowe utrudniają rozwój pożytecznej mikrobioty jelitowej, nie dostarczając jej odpowiednich składników, które wytwarzane są np. w wyniku fermentacji błonnika.
- Długotrwały stres. Zaburzenia homeostazy zdrowia psychicznego, w tym stres może w konsekwencji wpływać na występowanie takich dolegliwości jak bóle brzucha, biegunki czy też inne zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
- Antybiotyki i niektóre leki. Terapia antybiotykami wpływa na zmianę w składzie mikrobioty jelitowej, zaburzając jej prawidłowe funkcjonowanie. W konsekwencji mogą wystąpić dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. biegunki. Niektóre leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne czy inhibitory pompy protonowej również mogą mieć wpływ na zachwianie mikrobioty jelitowej.
- Alkohol. Jego spożycie doprowadza do zachwiania homeostazy mikrobioty jelitowej, poprzez zmianę jej składu.
- Choroby cywilizacyjne, w tym nadwaga/otyłość, cukrzyca typu 2. Zaburzenia te, których przyczyną niejednokrotnie są niewłaściwe nawyki żywieniowe, wpływają na nieprawidłową motorykę jelit, zaburzając właściwy skład mikrobioty jelitowej.
- Siedzący tryb życia. Brak ruchu nie sprzyja dobrej kondycji jelit, ponieważ utrudnia poprawną motorykę jelit. Praca biurowa, która wiąże się z długotrwałym siedzeniem może wywoływać problemy trawienne, co może wynikać także z ucisku na jelita. Wystarczy krótki spacer czy joga w przerwie od pracy, aby poprawić stan mikrobioty jelitowej.
- Ciąża. Okres ten związany jest z intensywnym wydzielaniem żeńskich hormonów płciowych, co wpływa na zmniejszoną perystaltykę jelit
- Podeszły wiek. U osób starszych obserwuje się zaburzenia składu mikrobioty jelitowej, a tym samym zakłócenia w procesie trawienia. Przyczyną mogą być ograniczenia w prowadzeniu prawidłowego odżywiania, a także zmniejszona sprawność fizyczna.
Jak zatem zacząć troszczyć się o zdrowie jelit?
Po pierwsze, zwróć uwagę na odpowiednią podaż błonnika!