Niedobory składników odżywczych

Prawidłowo zbilansowana dieta dziecka powinna dostarczyć wszystkich niezbędnych składników odżywczych, kluczowych do właściwego rozwoju organizmu. Szczególnie istotne są pierwsze trzy lata życia, podczas których dochodzi do intensywnego rozwoju młodego organizmu.

Niedobory składników odżywczych mogą wynikać z niewłaściwych nawyków żywieniowych i monotonnej diety. Objawiają się często niedoborem masy ciała, obniżoną odpornością, a nawet opóźnionym rozwojem fizycznym, czy zaburzeniami funkcji poznawczych, jak pamięć czy koncentracja. Jak zatem zapobiegać niedoborom żywieniowym u dzieci? Jak ich nie przeoczyć i sobie z nimi radzić?

Przyczyny niedoborów składników odżywczych u dzieci

Najczęściej niedobory składników odżywczych wynikają z nieprawidłowo zbilansowanej diety dziecka - mało urozmaiconej i monotonnej. Dodatkowo, dzieci niejednokrotnie spożywają zbyt małą ilość warzyw i owoców. Rodzice tzw. niejadków dobrze znają ten problem. Zdarza się także, że dzieci nie chcą próbować nowych pokarmów, co może skutkować niską różnorodnością diety i niedostarczeniem wszystkich potrzebnych składników odżywczych. Wśród dzieci najczęściej stwierdza się niedobory wapnia, żelaza, potasu, a także witamin D, E, C czy folianów.

Kluczowe składniki w diecie dziecka

1. WAPŃ

Na co wpływa wapń?

Stanowi główny materiał budulcowy kości, a także zębów. Warunkuje poprawną pracę serca, a także uczestniczy w pracy układu nerwowego ⁵.

Objawy niedoboru wapnia:

• zwiększona pobudliwość,
• występowanie zaburzeń neurologicznych,
• rozwój krzywicy (przewlekły niedobór u dzieci)⁵.

Dzienne zalecane spożycie wapnia dla dzieci 1-9 r.ż. wynosi: 700-1000 mg (norma RDA)⁵. Taką ilość znajdziesz np. w 3 szklankach mleka spożywczego o 2% zawartości tłuszczu⁷.

Produkty zawierające wapń:

• mleko oraz jego przetwory,
• zielone warzywa liściaste,
• warzywa kapustne,^2,5
• nasiona roślin strączkowych^2,5.

2. ŻELAZO

Na co wpływa żelazo?

Ma wpływ na proces oddychania, uczestniczy w tworzeniu czerwonych krwinek, a także w zwalczaniu infekcji. Odpowiada także za prawidłowe kształtowanie funkcji poznawczych, motorycznych czy intelektualnych dziecka^2,5.

Objawy niedoboru żelaza:

• częste infekcje,
• obniżona koncentracja,
• niedokrwistość - szorstka skóra, zajady w kącikach ust, czy łamliwość paznokci oraz włosów⁵.

Dzienne zalecane spożycie żelaza dla dzieci 1-9 r.ż. wynosi: 7-10 mg (norma RDA)⁵. Taką ilość znajdziesz np. w 200 g wołowiny⁷.

Produkty zawierające żelazo:

• mięso, zwłaszcza czerwone,
• jaja,
• podroby, zwłaszcza wątróbka,^2,5
• nasiona roślin strączkowych⁵.

3. POTAS

Na co wpływa potas?

Stanowi jeden z najważniejszych pierwiastków w organizmie, pomaga w zachowaniu prawidłowego ciśnienia krwi⁵.

Objawy niedoboru potasu:

• ogólne osłabienie,
• skurcze mięśni,
• nieregularny rytm serca⁶.

Dzienne wystarczające spożycie potasu dla dzieci 1-9 r.ż. wynosi: 800-1800 mg (norma AI)⁵. Taką ilość znajdziesz np. w 200 g suszonych jabłek⁷.

Produkty zawierające potas:

• suszone owoce,
• orzechy,
• kakao,
• owoce i warzywa (a zwłaszcza brokuły, brukselka, pomidory, porzeczki czy banany),
• nasiona roślin strączkowych^{4, 5}.

4. Witamina D

Na co wpływa witamina D?

Jej główną rolą jest uczestniczenie w metabolizmie kości, zapewniając prawidłowy wzrost dziecka⁵.

Objawy niedoboru witaminy D:

• zmniejszone wchłanianie wapnia - zwiększona pobudliwość, zaburzenia neurologiczne,
• rozwój krzywicy u dzieci^2,5.

Dzienne wystarczające spożycie witaminy D dla dzieci 1-9 r.ż. wynosi: 15 μg cholekalcyferolu (norma AI)⁵. Taką ilość znajdziesz np. w 100 g pieczonego łososia⁷.

Produkty zawierające witaminę D:

• tłuste ryby morskie (np. łosoś),
• jaja^{2, 5}.

5. Witamina E

Na co wpływa witamina E?

Wykazuje działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu działa ochronnie na organizm, zapobiegając rozwojowi wielu chorób. Wpływa również na funkcjonowanie układu immunologicznego⁵.

Objawy niedoboru witaminy E:

• osłabienie koncentracji,
• pogorszenie wzroku².

Dzienne wystarczające spożycie witaminy E dla dzieci 1-9 r.ż. wynosi: 6-7 mg równoważnika α-tokoferolu (norma AI)⁵. Taką ilość znajdziesz np. w ok. 2 łyżkach oleju słonecznikowego⁷.

Produkty zawierające witaminę E:

• oleje roślinne, w tym olej słonecznikowy,
• margaryny wzbogacane w witaminę E².

6. Witamina C

Na co wpływa witamina C?

Witamina C jest antyoksydantem. Ponadto działa łagodząco i skraca czas trwania chorób górnych dróg oddechowych, a także zwiększa wchłanianie żelaza niehemowego, występującego w produktach roślinnych⁵.

Objawy niedoboru witaminy C:

• osłabienie organizmu dziecka,
• zmęczenie,
• większa podatność na infekcje⁵.

Dzienne zalecane spożycie witaminy C dla dzieci 1-9 r.ż. wynosi: 40-50 mg (norma RDA) ⁵. Taką ilość znajdziesz np. w jednym owocu kiwi⁷.

Produkty zawierające witaminę C:

• owoce - kiwi, truskawki, czarna porzeczka,
• warzywa - czerwona papryka, natka pietruszki⁵.

7. FOLIANY

Na co wpływają foliany?

Ich zadaniem jest tworzenie prawidłowych krwinek czerwonych, czy też zapobieganie anemii. Odgrywają ważną rolę w procesie wzrastania organizmu².

Objawy niedoboru folianów:

• opóźniony rozwój dziecka, np. opóźniony wzrost, opóźniony rozwój mowy,
• utrata apetytu,
• osłabienie,
• spadek masy ciała².

Dzienne zalecane spożycie folianów dla dzieci 1-9 r.ż. wynosi: 150-300 μg równoważnika folianów (norma RDA)⁵. Taką ilość znajdziesz np. w 5 garściach świeżego szpinaku⁷.

Produkty zawierające foliany:

• ciemnozielone warzywa liściaste, np. szpinak, jarmuż,
• nasiona roślin strączkowych⁵.

W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek niepokojących objawów, warto w tej kwestii skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć ewentualne niedobory lub podjąć odpowiednie działania.

Jak zapobiegać niedoborom?

Przede wszystkim należy zadbać o urozmaiconą dietę dziecka, która zapewni prawidłową podaż wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Warto zwrócić uwagę na dobór produktów spożywczych, a także stosowane techniki kulinarne podczas przygotowywania posiłków. Podawanie dziecku różnorodnych, kreatywnie przyrządzonych potraw uatrakcyjnia codzienny jadłospis, zachęcając pociechę do jedzenia. Warto pamiętać, aby w codziennym jadłospisie uwzględnić wszystkie grupy produktów spożywczych, co pozwoli na zapobieganie niedoborom pokarmowym. Każda z nich pozwala na dostarczenie innych, kluczowych dla rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka składników odżywczych.

Jakich produktów nie powinno zabraknąć w diecie Twojej pociechy?

1. Produktów zbożowych, które dostarczą cennej energii, a także witamin z grupy B, składników mineralnych czy błonnika pokarmowego. Zwróć uwagę zwłaszcza na produkty z pełnego przemiału (np. pieczywo razowe, grube kasze, ryż brązowy).
2. Warzyw i owoców, czyli skarbnicy wielu witamin, składników mineralnych, czy też błonnika pokarmowego i naturalnych przeciwutleniaczy. Zadbaj, aby Twoja pociecha spożywała je kilka razy dziennie w głównych posiłkach lub w formie przekąski. Dziecko powinno spożywać więcej warzyw niż owoców, ze względu na mniejszą zawartość cukrów prostych w tych pierwszych.
   
   

   W jakich warzywach i owocach znajdziesz poszczególne składniki odżywcze?

   
   
   

   Składnik odżywczy	Warzywa	Owoce
   wapń	jarmuż, szpinak, liście pietruszki	owoce suszone - daktyle, figi, morele
   potas	boćwina, brukselka, natka pietruszki, ziemniaki	awokado, banany, melon, czarne porzeczki
   magnez	ziemniaki, fasola biała, groch, soczewica czerwona, soja, szpinak	banany, awokado, owoce suszone - banany, daktyle, figi, morele
   foliany	szpinak, jarmuż, sałata	awokado
   witamina C	natka pietruszki, czerwona papryka, warzywa kapustne	kiwi, czarne porzeczki, truskawki, owoce cytrusowe
   witamina A	marchew, brokuły, szpinak, natka pietruszki, jarmuż	brzoskwinie, morele
   witamina K	szpinak, sałata, brokuł, brukselka, kapusta włoska, jarmuż	-

   
   
   
3. Mleka oraz produktów mlecznych, które zapewnią odpowiednią podaż dobrze przyswajalnego wapnia, a także białka oraz witamin, w tym witaminy A. Do produktów mlecznych zaliczamy jogurt, kefir czy sery białe i żółte.
4. Mięsa, drobiu, a także jaj czy ryb, czyli produktów obfitujących w cenne białko, a także dobrze przyswajalne żelazo, cynk czy witaminę A oraz witaminy z grupy B. Zwróć uwagę na tłuste ryby morskie, które ponadto dostarczą dziecku istotnych dla zdrowia kwasów tłuszczowych omega-3 czy witaminy D.
5. Tłuszczów, a zwłaszcza roślinnych, takich jak olej rzepakowy czy oliwa z oliwek. Tłuszcze pozwalają na przyswajanie witamin takich jak witaminy A, D, E oraz K.

Jak poradzić sobie z niedoborami u dzieci?

Przyjrzyj się bliżej codziennej diecie dziecka i zwróć uwagę, czy zawiera przynajmniej kilka produktów z każdej polecanej grupy. Zadbaj o to, aby Twoja pociecha spożywała regularnie 4-5 posiłków, odpowiednio rozłożonych w czasie. Staraj się nie zastępować ich przekąskami. Zachęć swoje dziecko do spożywania różnorodnych produktów dając dobry przykład, czy gotując z dzieckiem. Takie działania pozwolą na urozmaicenie diety. Jeżeli jednak to nie pomaga i obawiasz się, że Twoja pociecha może mieć niedobory składników odżywczych, możesz rozważyć z lekarzem zastosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego. Wprowadzenie żywienia medycznego może być również pomocne w przypadku występowania alergii pokarmowej, czy też alergii krzyżowych u dziecka, kiedy nasz maluch nie może spożywać danych produktów (takich, jak np. orzechy, kakao, białko jaja, truskawki czy cytrusy). Żywność medyczna, dzięki skoncentrowanej zawartości składników odżywczych pozwoli na uzupełnienie niedoborowej diety dziecka, zapobiegając niedożywieniu. Przykładem takiej żywności jest preparat Resource Junior, który zawiera 28 witamin i składników mineralnych. Produkt ten jest dostępny w wygodnej formie w proszku i znajdziesz go zarówno online, jak i stacjonarnie w wybranych drogeriach Rossmann. Możesz również sięgnąć po wersję w płynie, która dostępna jest wyłącznie online. Wariant w płynie jest dostępny w trzech smakach - czekoladowym, waniliowym i truskawkowym. Może być spożywany samodzielnie lub jako dodatek do ulubionych dań malucha. Jeżeli poszukujesz inspiracji na posiłki z dodatkiem Resource Junior, skorzystaj z naszych propozycji przepisów, które znajdziesz w zakładce „Przepisy”.

Piśmiennictwo:
1. Sochacka-Tatara E., Jacek R., Sowa A., Musiał A. Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym. Probl Hig Epidemiol 2008; 89(3): 389-394.
2. Charzewska J. (Ed.). Rekomendacje dla realizatorów żywienia z zakresu zasad prawidłowego żywienia w przedszkolach 2011; Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia.
3. Jabłonowska-Lietz B. Neofobia żywieniowa – zaburzenie czy etap w rozwoju dziecka? Pobrany 04.02.2022 r., z https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/neofobia-zywieniowa-zaburzenie-czy-etap-w-rozwoju-dziecka/
4. Charzewska J. (Ed.). Jadłospisy dla dzieci w wieku przedszkolnym (śniadania, obiady, podwieczorki) opracowane zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia 2011; Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia.
5. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (Eds.). 2020. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny.
6. Medycyna Praktyczna. Niedobór potasu (hipokaliemia): przyczyny, objawy i leczenie. Pobrany 16.02.2022 r., z https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175881,hipokaliemia
7. Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K. 2017. Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wydanie II zmienione – 3 dodruk. Warszawa, Wydawnictwo lekarskie PZWL.

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource Junior: Do postępowania dietetycznego u dzieci powyżej 1. roku życia w stanach niedożywienia, bądź w przypadku ryzyka niedożywienia.