Żywienie i opieka nad chorym po udarze

Z powodu udaru mózgu w 2015 roku tylko w Polsce hospitalizowano ponad 86 tysięcy osób. Dowiedz się czym jest, często związana z udarem, dysfagia oraz jak opiekować się chorym po udarze.

Starzenie się społeczeństwa oraz niekorzystne zmiany w stylu życia, obserwowane u coraz szerszej grupy osób powodują, że częstość udarów rośnie i prawdopodobnie dalej będzie rosła.

Ponad 86 tysięcy osób tylko w Polsce było hospitalizowanych w 2015 roku z powodu udaru mózgu.

Duże znaczenie ma opieka nad chorym po udarze. Konieczna jest odpowiednia edukacja opiekunów, np. odnośnie stosowania właściwej diety. Żywienie po udarze może bowiem nie być łatwe - w tym przypadku ważny jest nie tylko rodzaj pokarmów, ale też sposób ich podawania. Wynika to m.in. z problemów z połykaniem, jakie mogą wystąpić u pacjenta po udarze.

Dysfagia - przejściowe lub trwałe trudności w przełykaniu, które mogą nieść ze sobą niekorzystne skutki, m.in. ryzyko zadławienia. Może być także skutkiem innych problemów neurologicznych, np. choroby Parkinsona czy urazów lub nowotworów mózgu.

Zmiana konsystencji żywności.

Stały pokarm musi zostać przeżuty, dzięki czemu stanie się łatwiejszy do połknięcia. Jeśli dla osoby po udarze stanowi to problem, potrzebna może być zmiana konsystencji jedzenia tak, by nie było konieczności jego przeżuwania.

1. Podawaj wyłącznie jedzenie miękkie, o delikatnej strukturze, ewentualnie przecierane (np. zupy kremy lub musy). Zmiksowane pokarmy powinny mieć jednolitą konsystencję, bez dużych cząstek.

2. Unikaj podawania żywności „suchej” – krakersów, ciastek, suchych płatków, orzechów, ziaren, ale też twardych serów. Zwykle niezbyt dobrze tolerowane są także chleb i inne rodzaje pieczywa.

3. Pamiętaj - by przetarte jedzenie mogło zaspokoić potrzeby żywieniowe, w jego skład powinny wchodzić nie tylko warzywa i owoce, ale także:

   • źródła białka (mięso, ryby, jaja, produkty mleczne)
   • produkty zbożowe (np. kasze lub płatki zbożowe)
   • dobre tłuszcze (np. oleje roślinne)

Przełykanie wody i innych płynów zwykle stanowi największe wyzwanie.

U części pacjentów korzystne może być zagęszczanie płynów do konsystencji nektaru lub płynnego miodu. Służą do tego np. specjalne preparaty na bazie gumy ksantanowej lub skrobi modyfikowanej. Wykorzystywana może być w tym celu także zwykła skrobia, jednak wpływa ona na smak napoju, a stopień uzyskanego w ten sposób zagęszczenia zmniejsza się wraz z upływem czasu oraz pod wpływem kontaktu ze śliną?²

Im bardziej zmodyfikowana konsystencja diety, czyli im rzadsze są pokarmy, a gęstsze płyny, tym większe ryzyko, że zapotrzebowanie na płyny, energię i składniki odżywcze nie zostanie pokryte w całości.
Dlatego odpowiedni jadłospis po udarze jest tak istotny w procesie leczenia.

Zmiana temperatury.

Im cieplejszy jest podawany choremu pokarm lub płyn, tym trudniejsze może być jego połknięcie – pacjent może nie mieć możliwości utrzymania go w ustach wystarczająco długo. W takim przypadku warto rozważyć podawanie pokarmów o niższej temperaturze.

Zmiana sposobu podawania posiłków

1. Niewielkie porcje mogą być łatwiejsze do podania pacjentowi z dysfagią – Rozważ zwiększenie liczby posiłków przy jednoczesnym zmniejszeniu podawanej jednorazowo objętości.

2. Rano część chorych na dysfagię może być bardziej aktywna – Rozważ przesunięcie jak największej liczby posiłków na godziny poranne.

3. Każdy pacjent jest inny – Dostosuj tempo karmienia i wielkość kęsów do możliwości i stanu konkretnej osoby. Podczas posiłku uważnie obserwuj pacjenta. W przypadku wyraźnych objawów zmęczenia lub podejrzenia zakrztuszenia natychmiast przerwij karmienie.

Zbyt szybka podaż może stresować chorego i zniechęcać go do jedzenia, ale także zwiększać ryzyko zakrztuszenia.

4. Jemy nie tylko ustami – Jeśli to możliwe, unikaj serwowania posiłku jako jednolitej papki – równie ważne, jak smak, są także wygląd i zapach posiłków.

5. Najbezpieczniejsza podczas posiłku jest pozycja siedząca – Jeśli to możliwe, unikaj pozycji leżącej podczas karmienia. W ten sposób zminimalizujesz ryzyko zakrztuszenia.

Każdy pacjent jest inny, dlatego nie ma rozwiązań odpowiednich dla wszystkich. W przypadku występowania u chorego dysfagii, skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem, by ustalić najlepsze dla niego postępowanie. Żywienie po udarze i właściwa całościowa opieka nad chorym po udarze to bowiem niezwykle istotne czynniki wpływające na leczenie i ewentualny powrót do zdrowia.