10 najczęstszych problemów w chorobie nowotworowej – wskazówki, cz. I

W przebiegu choroby nowotworowej regularne spożywanie zbilansowanych posiłków może być elementem wpływającym na proces leczenia. Jest to tak ważne, ponieważ Twój organizm potrzebuje większego niż normalnie wsparcia żywieniowego, aby dostarczyć niezbędną ilość energii i białka nie tracąc przy tym masy mięśniowej. Prawidłowe odżywianie może pomóc Ci poczuć się lepiej, zachować siłę i energię, lepiej znosić działanie niepożądane leków i nie tracić masy ciała. Niestety spożycie większej ilości żywności może być problematyczne w obliczu dolegliwości często towarzyszących chorobie i procesowi leczenia. Poniżej znajdziesz listę najczęstszych przyczyn rezygnacji ze spożywania posiłków i sposoby jak sobie z nimi radzić.

1. Utrata apetytu/Szybkie uczucie sytości.

   Dlaczego tracisz apetyt? Powodów może być wiele. Przede wszystkim możesz odczuwać fałszywe uczucie sytości wywołane związkami (cytokinami) produkowanymi przez Twój układ odpornościowy w odpowiedzi na stan chorobowy. Brak apetytu wzmaga także działanie związków (mleczanów) produkowanych przez rosnące komórki nowotworowe. Ponadto możesz nie mieć ochoty jeść przez stres, zmiany odczuwania smaku i zapachu, nudności, czy działanie niektórych leków. Spożycie żywności ogranicza też umiejscowienie guza w przewodzie pokarmowym, chemio- i radioterapia, a także depresja.

   Jak sobie radzić z utratą apetytu - wskazówki:

   • Jedz małe porcje jedzenia, ale często. Nawet niewielka ilość pożywienia się liczy, nie zniechęcaj się.
   • Jedz o stałych porach, nie czekaj aż poczujesz głód. Oczekiwanie na uczucie głodu może być zgubne, ponieważ podczas choroby mechanizm głodu i sytości jest zaburzony.
   • Próbuj nowych potraw lub sposobów ich przyrządzania. Zmiany w odczuwaniu smaku mogą spowodować, że lubiane dotąd potrawy przestaną Ci smakować.
   • Jeśli tylko masz taką możliwość jedz przy stole i w towarzystwie. W grupie po prostu lepiej smakuje. Nie zniechęcaj się jeśli zjesz mniej niż oczekują tego bliscy.
   • Przed jedzeniem przewietrz pomieszczenie. Mieszanina różnych zapachów powstających w czasie gotowania może utrudniać spożywanie posiłku.
   • Jeśli to możliwe wyjdź na spacer przed jedzeniem. Każda forma ruchu, czy nawet odpoczynek na świeżym powietrzu zaostrza apetyt.
   • Spróbuj płynnych posiłków. Koktajle, musy, zupy z reguły zjada się łatwiej i chętniej, nawet kiedy nie dopisuje apetyt.
   • Jeśli jesz mało wybieraj produkty o dużej kaloryczności i zawartości białka. Dodawaj do koktajli orzechy, zwiększ ilość spożywanych jaj, ryb i chudego mięsa.
   • Jedz miękkie, chłodne lub zamrożone produkty. W takiej formie powinno udać Ci się zjeść więcej.
   • Płyny pij pomiędzy posiłkami, nigdy w trakcie. Picie w czasie jedzenia ograniczy ilość żywności jaką będziesz w stanie zjeść.
   • Unikaj potraw bardzo słodkich. Bardzo słodkie posiłki powodują szybkie uczucie sytości i mogą wywołać nudności.
   • Przygotuj jedzenie na później. Niewielki zapas w lodówce przyda się jeśli nagle poczujesz przypływ apetytu.
   • Porozmawiaj z lekarzem o wprowadzeniu do menu wsparcia żywieniowego w postaci preparatów odżywczych. Pomogą dostarczyć pełnowartościowego białka i zwiększą energetyczność diety.

2. Nudności i wymioty.

   Jeśli ich powodem jest chemioterapia mogą pojawić się u Ciebie w dzień po jej podaniu i/lub utrzymywać się przez kilka dni, w zależności od zastosowanych leków. W przypadku radioterapii głowy, okolic brzucha, klatki piersiowej czy miednicy, mdłości mogą rozpocząć się tuż po leczeniu i utrzymywać przez kilka godzin. Nudności i wymioty mogą być też spowodowane przyjmowaniem leków, silnym bólem, zaleganiem jedzenia w żołądku, uporczywym kaszlem, zbyt niskim lub zbyt wysokim poziomem cukru we krwi, czy niedoborami wapnia.

   Jak sobie radzić z nudnościami i wymiotami - wskazówki:

   • Jedz małe porcje jedzenia, ale często. Mniejsze porcje to mniej wypełniony i obciążony żołądek.
   • Jedz powoli. Dokładne przeżucie pokarmu ułatwia jego trawienie.
   • Unikaj potraw bardzo słodkich, tłustych i smażonych. Ich spożycie może nasilać nudności.
   • Jedz chłodniejsze lub przestudzone potrawy. Dzięki temu dania będą miały mniej drażniący zapach, a ponadto zniwelujesz niekorzystny wpływ wysokiej temperatury na śluzówkę żołądka i jelit.
   • Jeśli wymioty pojawiają się rano zjedz suchy produkt przed wstaniem z łóżka. W tej roli sprawdzi się pieczywo chrupkie, tosty, grzanki. Poradę stosuj jeśli nie masz nadmiernie wysuszonej i podrażnionej błony śluzowej jamy ustnej lub gardła.
   • Po jedzeniu odpocznij w pozycji siedzącej. Dobrze jeśli uda Ci się posiedzieć przynajmniej 30 minut. Pozycja leżąca może nasilać mdłości.
   • Pij powoli, najlepiej chłodne płyny, przynajmniej godzinę przed posiłkiem lub po nim. Nie popijaj w trakcie jedzenia, jeśli to możliwe.
   • Spróbuj ssania kostek lodu lub cukierków miętowych.
   • Unikaj drażniących zapachów (np. mocne perfumy) i dusznych pomieszczeń. Zadbaj też o świeże powietrze w miejscu w którym jesz.
   • Nudności czasem mijają po zjedzeniu niewielkiej ilości czegoś kwaśnego (kiszona kapusta lub ogórki).
   • Spróbuj pić napary z rumianku lub mięty.
   • Zadbaj, by odzież nie uciskała Ci okolic brzucha.
   • Spróbuj potraw i napojów z dodatkiem imbiru. Imbir stosowany jest w przypadku problemów z nudnościami.
   • Porozmawiaj z lekarzem o stosowaniu leków przeciwwymiotnych. Dobierze odpowiedni środek bezpieczny dla Twojego zdrowia i możliwy do stosowania w trakcie trwania leczenia.

3. Suchość w ustach (kserostomia).

   Na skutek radioterapii głowy i szyi, niektórych rodzajów chemioterapii lub leków możesz odczuwać suchość w jamie ustnej. Twoje ślinianki mogły zostać podrażnione w efekcie czego produkują mniej śliny lub jest ona gęsta i lepka, co utrudnia jedzenie i połykanie.

   Jak sobie radzić z suchością w ustach - wskazówki:

   • Dbaj o prawidłową higienę jamy ustnej. Płucz ją obficie wodą lub stosuj płyny do płukania czy żele enzymatyczne zwiększające nawilżenie.
   • Często pij. Woda, woda z sokiem z cytryny, herbata miętowa to dobry wybór. Noś ze sobą zawsze butelkę wody, aby móc przepłukać usta. Pij choć odrobinę, ale jak najczęściej.
   • Wkładaj do ust kostki lodu. Zrób je z soku z cytrusów lub naparu z mięty lub tymianku.
   • Spróbuj żuć gumę bez cukru lub ssać kwaśne cukierki.
   • Unikaj produktów suchych i lepkich. Możesz mieć trudności z jedzeniem orzechów, herbatników, ciągnących słodyczy. Łatwiej będzie Ci zjeść mięso duszone w sosie niż długo grillowane, czy ziemniaki z dodatkiem sosu lub masła niż suche.
   • Wybieraj miękkie potrawy lub te o konsystencji półpłynnej.
   • Utrzymuj odpowiednią wilgotność w pomieszczeniach, w których przebywasz zwłaszcza w sypialni
   • Oddychaj przez nos, kiedy tylko to możliwe. Oddychanie przez usta zwiększa uczucie suchości w jamie ustnej.
   • Cukier, kofeina, ostre przyprawy oraz alkohol zwiększają uczucie suchości w ustach.

4. Ból w jamie ustnej.

   Niektóre leki stosowane w chemioterapii oraz radioterapii głowy i szyi mogą spowodować u Ciebie ból w jamie ustnej, a także doprowadzić do jej owrzodzeń lub bólu gardła.

   Jak sobie radzić z bólem jamy ustnej - wskazówki:

   • Wybieraj miękkie pokarmy. Te o delikatnej konsystencji, jak np. jajecznica, koktajle nie podrażniają tak bolącej jamy ustnej i łatwiej je przeżuwać.
   • Gotuj pokarmy do miękkości na wolnym ogniu. Pomocne może być też dodatkowe rozgniecenie ich widelcem przed zjedzeniem.
   • Krój jedzenie na małe kawałki. W zależności od posiłku możesz też zdecydować się na rozdrobnienie przy użyciu blendera.
   • Pij przez słomkę. W ten sposób możesz połknąć płyn nie podrażniając bolących miejsc.
   • Jedz mniejszą łyżeczką lub widelcem. Dzięki temu będziesz brał do ust mniejsze
   • Jedz potrawy zimne lub w temperaturze pokojowej. Zbyt gorące potrawy mogą pogłębić podrażnienie.
   • Spróbuj ssać kostki lodu. Lód pomoże znieczulić jamę ustną i złagodzić ból.
   • Nie stosuj płynu do płukania jamy ustnej zawierającego alkohol.
   • Porozmawiaj z lekarzem o wprowadzeniu do menu wsparcia żywieniowego w postaci preparatów odżywczych w formie płynnej. Pomogą dostarczyć pełnowartościowego białka i zwiększą energetyczność diety.
   • Unikaj produktów, które mogą działać szczególnie drażniąco:
     • owoce cytrusowe i soki
     • ostre potrawy z dodatkiem curry, chili, pieprzu
     • pomidory i ketchup
     • słone potrawy
     • surowe warzywa
     • chrupiące i ostre potrawy np.: granola, chipsy
     • napoje alkoholowe
     • papierosy

5. Biegunka.

   Uszkodzenie komórek nabłonka jelitowego w trakcie chemioterapii i/lub radioterapii może doprowadzić do wystąpienia biegunki upośledzając wchłanianie cukrów oraz kwasów żółciowych. Ponadto, podczas leczenia przeciwnowotworowego może dojść do przerostu bakteryjnej flory jelitowej, co wraz z upośledzeniem wchłaniania kwasów żółciowych, może prowadzić do biegunek tłuszczowych. Biegunką u osoby dorosłej nazywamy oddawanie luźnego i płynnego lub półpłynnego stolca więcej niż 3 razy na dobę.

   Jak sobie radzić z biegunką - wskazówki:

   • Pij dużo płynów, przez cały dzień w małych porcjach. Regularne nawadnianie podczas biegunki to podstawa. Wskazane są napoje w temperaturze pokojowej, np. woda, słaba herbata. Twoje zapotrzebowanie na płyny może wzrosnąć nawet do 3 litrów.
   • Uzupełnij elektrolity specjalnymi płynami nawadniającymi dostępnymi w aptece bez recepty.
   • Spożywaj pokarmy w temperaturze pokojowej. Zbyt zimne lub zbyt gorące mogą zaostrzyć biegunkę.
   • Spożywaj małe, ale częste posiłki. Głodzenie w trakcie biegunki nie jest polecane.
   • Unikaj produktów bogatych w błonnik pobudzających skurcze jelit. Takie produkty to: pieczywo pełnoziarniste, suszone owoce, świeże warzywa i owoce, orzechy, nasiona roślin strączkowych.
   • Surowe owoce i warzywa zastąp gotowanymi. Obierz je także ze skórek.
   • Unikaj produktów wzdymających. Wyeliminuj z menu rośliny kapustne, strączkowe, cebulowe i szpinak.
   • Nie spożywaj żywności zawierającej sorbitol. Ma on działanie przeczyszczające.
   • Unikaj potraw tłustych, smażonych i mocno przyprawionych o działaniu drażniącym. Wybieraj produkty łagodne w smaku, gotowane w wodzie lub na parze.
   • Jedz więcej produktów bogatych w potas. Podczas biegunki możesz tracić więcej potasu niż zwykle, dlatego w Twoim jadłospisie powinny pojawić się banany, ziemniaki, pomidory.
   • Unikaj kawy, czekolady i alkoholu.
   • Jeżeli biegunka nie ustępuje, wyeliminuj z menu słodkie mleko i ogranicz produkty mleczne. Możesz spróbować produktów bezlaktozowych.
   • Skonsultuj się z lekarzem zanim samodzielnie zaczniesz przyjmować leki na biegunkę.