Dysfagia – fakty i mity

W poniższym artykule rozwiejemy najczęściej powtarzane mity związane z dysfagią. Dysfagia odnosi się nie tylko do problemów związanych z połykaniem pokarmów stałych, ale również płynów. Często towarzyszą jej również zaburzenia mowy oraz oddychania. Dysfagia może być wynikiem różnych czynników, takich jak choroby krtani, czy zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego.

Co to jest dysfagia?

Dysfagia to zaburzenie połykania, które może występować w wyniku różnych schorzeń, takich jak choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego, zwężenie przełyku czy choroby układu pokarmowego. Przyczyny dysfagii mogą być różnorodne, obejmujące schorzenia neurologiczne oraz choroby nowotworowe. Zaburzenia połykania mogą być spowodowane obecnością ciała obcego w drogach pokarmowych, powodując uczucie rozpierania i utrudnienia w przepływie pokarmu przez przełyk do jamy brzusznej. W przypadku dysfagii, istotne jest dokładne zdiagnozowanie przyczyny i wdrożenie odpowiedniego planu leczenia, mającego na celu poprawę funkcji połykania oraz zapewnienie odpowiedniego żywienia i nawodnienia pacjenta.

Najczęstsze objawy dysfagii

Najczęstsze objawy dysfagii mogą obejmować trudności w połykaniu, uczucie zatrzymania się pokarmu w gardle lub przełyku, ból przy połykaniu, kaszel podczas jedzenia lub picia, utrata masy ciała, osłabienie, chrypkę lub zmiany w głosie, częste zapalenia płuc lub zachłyśnięcia. Pacjenci często opisują uczucie blokady lub zatoru w gardle, które może prowadzić do lęku i niepokoju związanych z jedzeniem. Jeśli występują te objawy, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu dokładnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego planu leczenia.

Fakty i mity na temat dysfagii – na co należy uważać?

Dysfagia jest częstą i potencjalnie groźną dysfunkcją pojawiającą się w przebiegu wielu chorób neurologicznych. Jeśli zaburzenia połykania nie są rozpoznane w porę, mogą prowadzić do tak poważnych konsekwencji, jak niedożywienie, odwodnienie, a także zachłystowe zapalenie płuc, na skutek dostawania się płynów i pokarmów do dróg oddechowych. Poniżej znajdziesz listę mitów dotyczących żywienia podczas dysfagii, na które możesz trafić szukając wsparcia dla Twojego podopiecznego.

Kaszel w trakcie i po posiłku jest jednym z objawów mogących świadczyć o występowaniu dysfagii, ale jego brak nie jest jednoznaczny z jej wykluczeniem. Twój podopieczny może cierpieć na tzw. cichą aspirację – czyli, mimo, że pokarm lub płyn dostaje się do dróg oddechowych nie towarzyszą temu wyraźne zewnętrzne objawy, jak np. kaszel. Cicha aspiracja może dotyczyć od 2 do 25 % osób, które doświadczyły udaru. Jeśli mimo braku kaszlu niepokoi Cię zachowanie Twojego podopiecznego podczas posiłku, zawsze skonsultuj się z lekarzem w celu zdiagnozowania potencjalnej dysfagii.

Uzyskaj więcej informacji o objawach dysfagii.

Zalecenia dotyczące żywności i płynów nie są od siebie zależne. Wynika to z różnego nasilenia problemów z połykaniem u poszczególnych osób. Możliwe, że u Twojego podopiecznego sprawdzi się podawanie rozdrobnionych pokarmów i napojów o niezmienionej konsystencji, kiedy u innych chorych konieczne jest zagęszczenie również płynów. Wymagany poziom rozdrabniania posiłków i zagęszczania płynów to także sprawa indywidualna. Jakąkolwiek zmianę konsystencji diety Twojego podopiecznego zawsze konsultuj z lekarzem i nie decyduj o niej sam.

Jednym z podstawowych założeń diety polecanej w dysfagii jest niemieszanie ze sobą produktów o różnej konsystencji, nawet jeśli są dobrze tolerowane, gdy podawane są oddzielnie. Posiłki łączące w sobie żywność o różnej teksturze znacznie trudniej kontrolować w ustach. Twojemu podopiecznemu może nie być łatwo poradzić sobie z takimi posiłkami, jak właśnie płynna zupa z kawałkami warzyw czy makaronu. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie zupa typu krem.

Przeczytaj więcej o modyfikacjach diety w dysfagii.

Jeśli Twój podopieczny ma problemy z przełykaniem niezagęszczonych płynów, lody mogą nie być najlepszym wyborem. Większość z nich po rozpuszczeniu się w ustach staje się płynami o małej gęstości i podobnie jak niezagęszczone napoje, mogą być w tym przypadku przyczyną aspiracji.

Wszystko zależy od stopnia dysfagii, jaki występuje u Twojego podopiecznego i jest to bardzo indywidualna kwestia. Warto jednak wiedzieć, że takie produkty, jak gotowany ryż czy kasza, mają tendencję do rozpraszania się w ustach, co utrudnia formowanie kęsa. Jeśli będą elementem posiłku przygotuj je tak, aby nie były sypkie. Inne rozwiązanie to oczywiście ich dokładne zmiksowanie.

Picie przez słomkę rzeczywiście powoduje, że płyn przedostaje się szybciej na tylną ścianę gardła i może powodować problemy u Twojego podopiecznego. Jednakże, u części osób mających problemy z naturalnym przesuwaniem pokarmu w głąb jamy ustnej, słomka może znacznie ułatwić proces połykania. Zapytaj lekarza prowadzącego, jakie są indywidualne zalecenia dla Twojego podopiecznego z dysfagią.

Zalecenia dotyczące modyfikacji konsystencji diety stosowane są po to, aby zminimalizować problem związany z połykaniem. Wraz z procesem rehabilitacji Twój podopieczny może coraz lepiej radzić sobie z przyjmowaniem posiłków i wymagać stopniowo coraz mniejszej modyfikacji formy podawanych płynów lub pokarmów. Z tego względu,zalecenia dietetyczne powinny być aktualizowane przez lekarza prowadzącego na bieżąco, ponieważ wraz z mniejszą modyfikacją konsystencji diety, spada ryzyko rozwoju niedożywienia i odwodnienia, a jednocześnie komfort spożywania posiłków.

Każdy, bez względu na stan uzębienia wymaga regularnej higieny jamy ustnej. Jeśli Twój podopieczny nie ma zębów, czyść jego dziąsła, język i podniebienie. Jest to tak ważne, ponieważ ma na celu usunięcie zalegających resztek pokarmu, a także ograniczenie ilości bakterii żyjących w jamie ustnej, mogących wraz ze śliną trafić do układu oddechowego. Niedostateczna higiena jamy ustnej może prowadzić do rozwoju infekcji i stanów zapalnych, które mogą wpływać na ogólny stan zdrowia. Pamiętaj, że zapewnienie odpowiedniej higieny jamy ustnej jest niezbędne w celu minimalizacji ryzyka zakażeń układu oddechowego, które mogą być powodowane przez obecność bakterii w ślinie. Skonsultuj się z lekarzem lub dentystą, aby uzgodnić niezbędne działania profilaktyczne, mające na celu zadbanie o higienę jamy ustnej chorego na dysfagię.

Założenie zgłębnika, czy wytworzenie sztucznego dostępu do układu pokarmowego jest procesem odwracalnym i stosowanym wyłącznie w przypadku braku możliwości dostarczenia odpowiedniej ilości składników odżywczych w sposób standardowy – doustnie. Lekarz prowadzący może zadecydować, że taki sposób podawania pokarmów jest dla Twojego podopiecznego na początku najbezpieczniejszy. Nie jest to jednak decyzja nieodwracalna. Wraz z poprawą stanu zdrowia i pojawieniem się możliwości samodzielnego przełykania może on zadecydować o ponownym wprowadzeniu podawania posiłków doustnie.

Niestety u wielu pacjentów, ze względu na obecne zaburzenia poznawcze lub zaburzenia w zakresie komunikacji nie udaje się wprowadzić nawet prostych technik, które mogłyby ułatwić proces połykania pokarmu. Nie zniechęcaj się, jeśli taka sytuacja ma miejsce u Twojego podopiecznego i postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. W przypadku pacjentów z obecnymi zaburzeniami poznawczymi lub komunikacyjnymi, wprowadzenie nawet prostych technik ułatwiających proces połykania pokarmu może być trudne lub niemożliwe. Ważne jest, aby współpracować z lekarzem prowadzącym, który może zalecić odpowiednie podejście i strategie, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. W przypadku braku możliwości stosowania tradycyjnych technik, lekarz może zalecić inne metody, takie jak zmiana konsystencji pokarmów, dostosowanie diety, zastosowanie alternatywnych dróg żywienia lub rehabilitację. Istnieje wiele różnych rozwiązań, które mogą pomóc pacjentowi z dysfagią nawet, jeśli nie można zastosować tradycyjnych technik. Kluczowe jest skonsultowanie się z odpowiednim specjalistą i trzymać się zaleceń medycznych w celu zapewnienia pacjentowi optymalnej opieki i poprawy jakości życia.