Dieta w chorobie nowotworowej

Choroba nowotworowa może znacząco wpływać na codzienną dietę chorego. Dolegliwości, takie jak wymioty, nudności, biegunka, brak smaku czy apetytu, nie ułatwiają pacjentowi spożywania pokarmów. Prawidłowe żywienie w tym czasie, ma jednak kluczowy wpływ na przebieg leczenia przeciwnowotworowego. Nieprawidłowe odżywienie pacjenta może skutkować niedożywieniem, które z kolei wydłuża czas hospitalizacji i rekonwalescencji, zwiększa liczbę powikłań, a nawet może być powodem odroczenia terapii. W związku z tym, warto przyjrzeć się bliżej codziennej diecie w chorobie nowotworowej i dostosować jadłospis tak, by maksymalnie ograniczyć skutki uboczne terapii przeciwnowotworowej, a jednocześnie zapobiec rozwojowi niedożywienia. Przekonaj się, jak powinna wyglądać właściwie przygotowana dieta onkologiczna.

Kluczowe znaczenie ma personalizacja diety onkologicznej

Nie ma jednej uniwersalnej diety w chorobie nowotworowej. Zarówno udział białka, tłuszczów, węglowodanów, błonnika, witamin czy składników mineralnych, jak i rodzaj zastosowanej diety onkologicznej, powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem:

• stanu odżywienia,
• umiejscowienia nowotworu,
• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego,
• stopnia zaawansowania nowotworu,
• możliwości spożycia pokarmów,
• rodzaju zastosowanego leczenia przeciwnowotworowego (np. chemioterapia, radioterapia),
• tolerancji wdrożonej terapii,
• wieku,
• stopnia aktywności fizycznej,
• występowania chorób współistniejących,
• osobistych preferencji żywieniowych.

Dieta onkologiczna powinna opierać się na ocenie stanu odżywienia pacjenta, wynikającej ze szczegółowego wywiadu żywieniowego. Dzięki temu, jesteśmy w stanie określić zapotrzebowanie chorego na składniki odżywcze i energię. Warto zwrócić uwagę, że nowotwór może zwiększyć potrzeby organizmu - stała mobilizacja układu immunologicznego, jak i potrzeba regeneracji komórek uszkodzonych w trakcie terapii, wpływa na wzrost zapotrzebowania na pełnowartościowe białko. Składnik ten odgrywa szczególnie ważną rolę w codziennej diecie onkologicznej.

Źródłem dobrze przyswajalnego, pełnowartościowego białka są produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso, jaja, ryby czy produkty mleczne. Według najnowszych wytycznych ESPEN z 2021 roku dla pacjentów onkologicznych, rekomendowane jest dobowe spożycie białka na poziomie 1-1,5 g/kg aktualnej masy ciała. Dla pacjentów onkologicznych, odpowiednie spożycie białka, jest kluczowe ze względu na jego wpływ na proces leczenia, zachowanie masy mięśniowej, wsparcie układu immunologicznego i dostarczenie energii, co ma odzwierciedlenie w ogólnym samopoczuciu..

Dieta w chorobie nowotworowej powinna również uwzględniać odpowiednie spożycie energii, której głównym źródłem mogą być produkty zbożowe, takie jak kasze, pieczywo, makarony czy płatki zbożowe, a także różnorodne warzywa i owoce. Jej podaż u pacjentów chorych na raka, powinna na ogół wynosić 25-30 kcal/kg aktualnej masy ciała na dobę. W odniesieniu do witamin i składników mineralnych, ESPEN zaleca, aby ich spożycie było zgodne z zalecanym dziennym spożyciem dla osób zdrowych, o ile nie stwierdzono konkretnych niedoborów.

Jakie są ogólne zalecenia żywieniowe w chorobie nowotworowej?

Dieta onkologiczna powinna bazować na zasadach zdrowego odżywiania z uwzględnieniem różnych, indywidualnych modyfikacji. Istnieją jednak pewne wspólne zalecenia żywieniowe, których wdrożenie może okazać się korzystne dla większości pacjentów chorujących na nowotwór. Żywienie pacjenta onkologicznego powinno opierać się na wytycznych diety łatwostrawnej, aby odciążyć przewód pokarmowy, ułatwić trawienie, a także wchłanianie składników odżywczych. Do kluczowych zasad tej diety należy wykluczenie spożycia potraw smażonych i wędzonych, pełnoziarnistych produktów zbożowych, ostrych przypraw, większości owoców i warzyw w surowej postaci, a także tłustych i wzdymających produktów. Podczas leczenia choroby nowotworowej, konieczne może być również wzbogacenie jadłospisu, przez wdrożenie produktów, które odznaczają się wysoką gęstością energetyczną. Zaliczyć można do nich głównie łatwostrawne tłuszcze - masło, oleje roślinne czy żółtka jaj.

Pozostałe, ogólne wskazówki żywieniowe dla chorych na raka:

• regularnie spożywaj 4-5 posiłków dziennie, o niezbyt dużej objętości - najlepiej z przerwami nie dłuższymi niż 3-4h,
• jedz powoli, przeżuwaj dokładnie każdy kęs, aby zapobiec uciążliwym dolegliwościom ze strony przewodu pokarmowego,
• w miarę możliwości zadbaj o to, aby Twoje posiłki były urozmaicone i składały się z jak najmniej przetworzonych, różnorodnych produktów - w przypadku gorszej tolerancji organizmu zmień sposób ich przyrządzania, zmniejsz ich spożycie, zastąp produktami o podobnej wartości lub czasowo wyeliminuj ze swojej diety,
• staraj się jeść szczególnie wtedy, kiedy masz większy apetyt - pomoże Ci w tym przygotowanie porcji jedzenia, które będzie gotowe do spożycia w każdej chwili (możesz przechowywać je w lodówce czy zamrażalniku),
• próbuj sięgać po różne produkty - zastosowana terapia może zmieniać odczuwanie smaku, stąd nielubiane wcześniej potrawy mogą okazać się smaczne w trakcie trwania leczenia,
• pij dużo płynów - co najmniej 2 litry dziennie, najlepiej w postaci wody mineralnej niegazowanej lub słabych naparów herbat,
• każdego dnia wybieraj różnorodne, młode, a jednocześnie dojrzałe warzywa i owoce w takiej postaci, w jakiej to dla Ciebie możliwe - zamiast spożywać je na surowo, możesz też gotować je na parze lub w niewielkiej ilości wody, rozdrobnić czy zmiksować (w miarę możliwości postaraj się przynajmniej część z nich spożywać w świeżej postaci),
• jeżeli to możliwe zadbaj, aby w Twojej diecie znalazły się produkty pełnoziarniste - ich spożycie pomoże Ci zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaparć, dzięki zawartości błonnika pokarmowego (ich spożycie nie jest wskazane jednak dla chorych poddanych radioterapii w obrębie jamy brzusznej, jak i u pacjentów po operacji okolic przewodu pokarmowego),
• nie zapomnij również o codziennym spożyciu mleka i jego przetworów - co najmniej 3 porcji wybranych z tej grupy, tj. mleko, sery twarogowe, kefir, jogurt, zsiadłe mleko (jeżeli nie tolerujesz laktozy, wyeliminuj mleko ze swojej diety na rzecz fermentowanych produktów mlecznych),
• zadbaj o to, aby w każdym posiłku znalazły się pokarmy będące źródłem białka (np. chude ryby, jaja, chude mięso, chude mleko i przetwory mleczne),
• jeżeli nie smakuje Ci w tym czasie mięso czy ryby, spróbuj spożyć je w zmielonej postaci jako dodatek do potraw, a mięso czerwone możesz zamienić na drobiowe (zazwyczaj jest lepiej tolerowane),
• ogranicz w swojej diecie spożycie cukrów prostych, a więc przede wszystkim słodyczy, syropów, słodzonych napojów,
• w przygotowywaniu potraw wykorzystuj techniki takie, jak gotowanie na parze czy w wodzie, pieczenie w folii, a także duszenie bez obsmażania (unikaj wędzenia, smażenia czy grillowania),
• tłuszcze wykorzystuj najlepiej jako dodatek do gotowych potraw, aby zachować ich cenne właściwości,
• korzystaj z łagodnych przypraw, takich jak bazylia, koper, natka pietruszki, oregano, a także zmniejsz ilość stosowanej soli,
• wyklucz spożycie alkoholu, ponieważ spożywanie alkoholu obciąża wątrobę i może zwiększać ryzyko uszkodzenia tego narządu. W przypadku pacjentów onkologicznych, którzy często poddawani są różnym formom terapii, ważne jest, aby wątroba była w jak najlepszej kondycji.

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego w diecie onkologicznej

W sytuacji, kiedy żywienie w chorobie jest utrudnione, a pokrycie zapotrzebowania organizmu niemożliwe do zrealizowania wraz z tradycyjną dietą, pomocne może okazać się zastosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego. Żywność medyczna, to preparaty o skoncentrowanej zawartości cennych składników odżywczych i energii w niewielkiej objętości, dzięki czemu w prosty sposób pozwalają na uzupełnienie niedoborowej diety w chorobie nowotworowej. Pomocnym rozwiązaniem przy zwiększonym zapotrzebowaniu organizmu na białko, może być wdrożenie do codziennego menu produktu Resource Protein. To kompletny pod względem odżywczym preparat w płynnej formie, którego zastosowanie pozwala na zapewnienie dodatkowej podaży pełnowartościowego białka - już jedna butelka dostarcza aż 18,8 g tego składnika. Jeżeli nie jesteś w stanie pokryć zapotrzebowania na kalorie, sięgnij po Resource 2.0 - wysokoenergetyczny produkt, którego zastosowanie pomoże Ci zwiększyć podaż energii. Jedna butelka tego preparatu to aż 400 kcal dodatkowej energii. Pamiętaj jednak, aby wdrożenie żywności medycznej do diety w chorobie nowotworowej,skonsultować najpierw z lekarzem prowadzącym.