Dieta w trakcie leczenia onkologicznego

To, co jesz w trakcie leczenia onkologicznego ma znaczenie! Szczególna dbałość o jadłospis jest tak samo ważna jak zażywanie leków i stosowanie się do zaleceń lekarza. Jeśli Twój organizm będzie lepiej odżywiony, masz szanse zmniejszyć skutki uboczne terapii onkologicznej, ograniczyć ryzyko wystąpienia powikłań po zabiegach operacyjnych oraz zwiększyć szanse na szybszy powrót do zdrowia.

Co powinien umożliwiać jadłospis w okresie leczenia onkologicznego?

• utrzymanie masy ciała lub zahamowanie jej spadku,
• niedopuszczenie do rozwoju niedożywienia poprzez dostarczenie odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych (dlaczego tak ważne jest niedopuszczenie do niedożywienia dowiesz się tutaj),
• zredukowanie, na ile to możliwe, skutków ubocznych chemioterapii i radioterapii,
• stymulowanie układu odpornościowego do walki,
• poprawienie jakości życia.

Czy istnieje jedna, specjalna dieta dedykowana dla osób chorych na raka?

Nie, nie istnieje szczegółowa dieta czy jadłospis onkologiczny. Dlaczego? Ponieważ różna lokalizacja nowotworu to różne potrzeby. Rak płuc, rak żołądka, rak jajnika czy rak wątroby to różne choroby, które w innym stopniu wpływają na funkcjonowanie organizmu, a także możliwości przyjmowania, trawienia i wchłaniania pożywienia przez Twój organizm. Ponadto, każdej osobie mogą towarzyszyć inne dolegliwości związane ze skutkami ubocznymi procesu leczenia nowotworu. Nie oznacza to, że nie ma żadnych wytycznych czy zasad, które może stosować większość chorych na raka. Poniżej znajdziesz najważniejsze z nich. Szczegółowe wytyczne zależne od lokalizacji nowotworu będą pojawiać się stopniowo w dedykowanych artykułach na tej stronie.

Ogólne wskazówki dotyczące żywienia w czasie leczenia onkologicznego:

1. Jedz częściej i korzystaj z dni, kiedy masz większy apetyt

   W czasie leczenia nowotworu możesz mieć lepsze i gorsze dni. Kiedy dokucza Ci brak apetytu, dobrym rozwiązaniem jest jedzenie mniejszych porcji, ale częściej. Staraj się też zwiększać kaloryczność swoich posiłków tak, aby w małej objętości zawierały jak największą ilość energii. Tam, gdzie to możliwe dodawaj do nich, np. kasze, makaron, ryż, ziemniaki, oliwę, olej, świeże masło, jaja czy jogurt. Jest to istotne, ponieważ w okresie choroby onkologicznej potrzebujesz więcej energii (kalorii) niż wcześniej. Jeśli czujesz, że masz dzień większego apetytu, korzystaj z tego i staraj się obok głównych posiłków zjadać także wartościowe przekąski - owoce, koktajle. Taką przekąską mogą być także doustne preparaty odżywcze, jak np. Resource Protein. Ich zastosowanie skonsultuj z lekarzem.

2. Nie ograniczaj niepotrzebnie swojego jadłospisu

   Jeżeli dobrze tolerujesz leczenie onkologiczne, a Twój lekarz lub dietetyk nie zalecił eliminacji konkretnego składnika odżywczego lub produktu, nie rób tego na własną rękę! Różnorodność jadłospisu jest bardzo ważna. Im mniej monotonne jest to, co jesz, tym większa szansa, że dostarczysz sobie składników odżywczych, których potrzebujesz podczas walki z nowotworem.

3. Warzywa i owoce są Twoim sprzymierzeńcem

   Nie powinno ich zabraknąć w menu, bo w okresie leczenia należy w miarę możliwości realizować zasady zbilansowanej diety. Mogą być bazą zup, zapiekanek czy koktajli. Jedz je w takiej formie, w jakiej toleruje je Twój układ pokarmowy. Jeśli surowe warzywa i owoce powodują gorsze samopoczucie wybierz te gotowane lub pieczone. Dlaczego potrzebujesz warzyw i owoców? To źródła ważnych witamin i składników mineralnych takich, jak przede wszystkim witamina C, A (betakaroten), kwas foliowy, czy potas.
   
   Warto wiedzieć, że tak popularny sok z buraka choć wartościowy, sam nie jest w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości żelaza. Z tego względu, w Twoim menu powinny znaleźć się także inne produkty, bogatsze od buraka w żelazo, jak np.: mięso, jaja czy nasiona roślin strączkowych.

4. Nie unikaj produktów zbożowych

   Produkty zbożowe powinny być podstawowym źródłem energii w jadłospisie. Polecane są w pierwszej kolejności te pełnoziarniste - grube kasze, brązowy ryż, makaron razowy i pieczywo, jeśli nie powoduje zgagi. Jednak u osób z guzami nowotworowymi w obrębie przewodu pokarmowego najczęściej konieczne jest stosowanie produktów z mąki białej oczyszczonej, np. delikatne pieczywo pszenne.
   
   Obecnie nie ma dowodów, aby stosowanie diety bezglutenowej w okresie radioterapii było wskazane dla pacjentów onkologicznych chyba, że jednocześnie cierpią na celiakię lub alergię na gluten.

5. Dbaj o odpowiednią ilość białka w diecie

   Białko jest jednym z najważniejszych składników Twojej diety w czasie leczenia onkologicznego. Potrzebujesz go znacznie więcej niż przed chorobą! W każdym Twoim posiłku powinno znaleźć się co najmniej jedno źródło białka – produkt mleczny, chude mięso, ryba, jaja lub nasiona roślin strączkowych. Więcej o roli białka i produktach bogatych w ten składnik przeczytasz tutaj: Czy białko ma znaczenie w chorobie onkologicznej?
   
   Nie istnieją zalecenia do profilaktycznego eliminowania produktów mlecznych i stosowania diety bezlaktozowej u chorych onkologicznie.
   
   Rzeczywiście, na skutek leczenia cytostatykami lub w wyniku radioterapii możesz doświadczyć przejściowej nietolerancji laktozy objawiającej się wzdęciami, biegunką czy nudnościami. Jeśli takie objawy zauważysz u siebie w okresie leczenia i 6-10 tygodni po jego zakończeniu, sięgaj po produkty mleczne bezlaktozowe dostępne coraz powszechniej w sklepach spożywczych.
   
   Jeśli ze względu na różne dolegliwości masz problemy z jedzeniem mięsa czy innych źródeł białka i obawiasz się, że w Twojej diecie może być go za mało, przedyskutuj z lekarzem możliwość wprowadzenia do jadłospisu wsparcia żywieniowego w postaci wysokobiałkowych, doustnych preparatów odżywczych, np. Resource Protein lub Resource Instant Protein. Produkty te mogą być spożywane także w okresie problemów z tolerancją laktozy.

6. Wybieraj, tzw. "dobre tłuszcze"

   O ile niekorzystne jest spożywanie tłustego mięsa, żywności typu fast-food i potraw głęboko smażonych, o tyle warto wzbogacać jadłospis w tzw. "dobre tłuszcze". Zadbaj, by w Twoim menu nie zabrakło spożywanego na surowo (bez mocnego podgrzewania) oleju rzepakowego i oliwy z oliwek, a także tłustych ryb, tranu, awokado, orzechów i umiarkowanych ilości masła. Produkty te pozwalają też podnieść wartość energetyczną Twojego posiłku.

7. Pij odpowiednią ilość płynów

   Dobrze, jeśli uda Ci się wypić 2 litry płynów dziennie. Najlepiej, jeśli jest to woda czy słaba, niesłodzona herbata. Jeśli sięgasz po soki, nie popijaj nimi leków i zapytaj lekarza jakie mogą być bezpiecznie stosowane w trakcie Twojego leczenia. Płyny są szczególnie ważne, jeśli dokucza Ci biegunka lub wymioty!

8. Nie wstydź się korzystać z pomocy rodziny

   Jeżeli nie masz siły samodzielnie przygotować posiłków, poproś o pomoc najbliższych. Jeśli nie masz takiej możliwości, a próba przygotowania posiłku często powoduje nudności, przedyskutuj z lekarzem wprowadzenie do swojego jadłospisu doustnych preparatów odżywczych. Ze względu na skład i niewielką objętość będą one mogły w kryzysowych sytuacjach zastąpić Ci pełnowartościowy posiłek.

9. Nie ufaj mitom

   Niektóre z nich, jak te zachęcające do głodówki, mogą być bardzo szkodliwe. Gdyby głodzenie było korzystne w okresie choroby, to brak apetytu byłby sprzymierzeńcem i tak wielu chorych nie cierpiałoby z powodu wyniszczenia (tzw. kacheksji). Pamiętaj, że głodząc się szybciej zagłodzisz siebie niż nowotwór. Więcej o mitach możesz poczytać tutaj: Żywienie pacjentów onkologicznych – fakty i mity.

Jeśli nie możesz jeść, nie czekaj aż bardzo schudniesz i powiedz o tym lekarzowi.

Im mniej masy ciała stracisz i szybciej zaczniesz działać, tym lepiej. Jeśli nie możesz jeść tradycyjnych posiłków lekarz lub dietetyk zaproponuje Ci inne rozwiązanie. Będą to na początku prawdopodobnie doustne preparaty odżywcze, np. Resource Protein. Jeśli otrzymasz takie zalecenie pamiętaj, że te produkty należy pić powoli, zwłaszcza na początku, ponieważ szybkie ich spożycie może spowodować u biegunkę.

Jeśli ze względu na dolegliwości nie możesz jeść, zgódź się na założenie zgłębnika lub stomii odżywczej. Zawsze można je usunąć, a mogą okazać się nieocenioną pomocą podczas leczenia.

W trakcie leczenia realizację powyższych zaleceń mogą utrudniać Ci liczne dolegliwości. Wskazówki, jak z nimi walczyć możesz znaleźć tutaj:

• 10 najczęstszych problemów w chorobie nowotworowej – wskazówki, cz. 1
• 10 najczęstszych problemów w chorobie nowotworowej – wskazówki, cz. 2