Kacheksja u pacjentów onkologicznych - jak nie dopuścić do wyniszczenia organizmu i dobrać odpowiednie wsparcie żywieniowe

Kacheksję, czyli wyniszczenie nowotworowe definiuje się jako złożony proces metaboliczny powiązany z chorobą nowotworową i różnymi zaburzeniami. Charakteryzuje się m.in. niezamierzoną utratą masy ciała, a także ogólnoustrojowym stanem zapalnym. Przyczyną kacheksji przeważnie jest oddziaływanie nowotworu na organizm oraz stosowanego leczenia onkologicznego. Kacheksja wiąże się z groźnymi konsekwencjami dla organizmu, które bezpośrednio mogą przyczynić się do zgonu. Stwierdza się, że ponad połowa pacjentów onkologicznych doświadcza wyniszczenia nowotworowego^{1, 2}.

Przyczyny występowania kacheksji

Choroba nowotworowa przyczynia się do uwalniania szeregu mechanizmów, które w konsekwencji wpływają na rozwój wyniszczenia nowotworowego. Dodatkowo, również leczenie przeciwnowotworowe, w tym radioterapia, chemioterapia czy leczenie chirurgiczne, wpływają istotnie na występowanie kacheksji nowotworowej. Czynniki te pogłębiają utratę masy ciała, skutkując rozwojem niedożywienia. Warto pamiętać, że niedożywienie dotyczy 30-85 % pacjentów onkologicznych w zależności od rodzaju nowotworu. Samo niedożywienie nie stanowi jednak przyczyny kacheksji, może mieć z kolei wpływ na nasilenie jej objawów (takich jak wyniszczenie organizmu), zwłaszcza wśród pacjentów cierpiących na nowotwory głowy, szyi, a także górnego odcinka przewodu pokarmowego. Kluczową przyczyną występowania wyniszczenia nowotworowego jest ograniczone spożycie pożywienia, do którego przyczyniać się może wiele czynników.

Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia kacheksji zalicza się:

• zaburzenia metaboliczne,
• zastosowanie chemioterapii, radioterapii,
• niedrożność przewodu pokarmowego,
• zaburzenia immunologiczne,
• powikłania pooperacyjne (zespół krótkiego jelita),
• występowanie chorób współistniejących (takich, jak niewydolność krążenia, nerek czy wątroby),
• zaburzenia psychiczne (np. depresja),
• ograniczona aktywność fizyczna².

Niepokojące objawy kacheksji

Symptomy, które mogą świadczyć o występowaniu wyniszczenia nowotworowego to najczęściej:

• znaczna utrata masy ciała (w tym spadek tkanki tłuszczowej oraz masy mięśniowej),
• ograniczenie apetytu,
• osłabienie,
• zmęczenie,
• niski stan sprawności fizycznej,
• anemia,
• apatia,
• obrzęki,
• nieprawidłowe funkcjonowanie narządów (płuc, serca czy wątroby),
• zaburzenia snu,
• obniżona odporność organizmu^{2, 3}.

Leczenie kacheksji

Postępowanie u pacjentów cierpiących z powodu wyniszczenia w chorobie nowotworowej obejmuje zarówno leczenie farmakologiczne, dietetyczne, rehabilitacyjne, jak i psychologiczne. Leczenie kacheksji ma na celu poprawę stanu odżywienia, zwiększenie masy ciała, a także wyeliminowanie symptomów, które pogłębiają zmiany o charakterze wyniszczenia, w tym złagodzenie bólu, ograniczenie zaparć, biegunek, wymiotów, nudności, a także leczenie depresji. Leczenie dietetyczne powinno obejmować indywidualnie dostosowane zalecenia dietetyczne, a także odpowiednie leczenie żywieniowe, w tym zwiększenie spożycia energii, a także składników odżywczych².

Wsparcie żywieniowe w kacheksji

Pacjenci onkologiczni, u których zastosowano terapię przeciwnowotworową powinni zwrócić szczególną uwagę na właściwe dostarczenie energii oraz składników odżywczych. Pierwszym wyborem, we wsparciu żywieniowym pacjentów z wyniszczeniem nowotworowym, powinno być poradnictwo dietetyczne ukierunkowane na podaż białka, zwiększoną ilość posiłków w ciągu dnia, czy łagodzenie objawów mających wpływ na żywienie. Poradnictwo dietetyczne może również obejmować wdrożenie dodatkowego wsparcia żywieniowego, które powinno stanowić kluczowy element leczenia onkologicznego.

Wykorzystanie żywności medycznej może wspomóc zwiększenie spożycia energii, a także przyrost masy ciała^{2, 4}. Pomocne może okazać się skonsultowanie z lekarzem zastosowania dodatkowego wsparcia żywieniowego w postaci preparatów Resource Protein czy Resource 2.0. Pierwszy z nich to wysokobiałkowy produkt dedykowany pacjentom onkologicznym w stanach niedożywienia lub w przypadku występowania ryzyka rozwoju niedożywienia. Jego zastosowanie może wspomóc pokrycie zapotrzebowania pacjenta na białko w chorobie nowotworowej, które w tym czasie może wzrosnąć niemal o 70 %. Z kolei drugi produkt - Resource 2.0 to wysokoenergetyczny preparat wskazany dla pacjentów onkologicznych w stanach niedożywienia lub w przypadku ryzyka niedożywienia, którego zastosowanie może pomóc w dostarczeniu energii. Co więcej, produkty te dzięki dostępności wielu smaków zapobiegają monotonii posiłków.

Jeżeli to możliwe, powinno dążyć się do zapewnienia wsparcia żywieniowego drogą doustną. W przypadku, kiedy utrudnione jest żywienie doustne (np. pacjenci doświadczający zaburzeń połykania), konieczne może okazać się wdrożenie żywienia dojelitowego przez sztuczny dostęp. W szczególnych przypadkach, jeżeli zastosowane żywienie doustne oraz żywienie dojelitowe nie są prawidłowo tolerowane lub też nie zapewniają pokrycia zapotrzebowania organizmu, wówczas należy rozważyć wdrożenie żywienia pozajelitowego. Ostatni sposób żywienia może okazać się pomocny dla pacjentów onkologicznych z kacheksją w okresie przygotowania przed rozległym zabiegiem chirurgicznym^{2, 4}.