Rak jajnika – objawy, diagnostyka i rokowanie

Rak jajnika jest jednym z nowotworów złośliwych układu rozrodczego kobiet, który początkowo daje niespecyficzne objawy, utrudniając jego wczesne wykrycie. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów z 2021 roku, choroba ta mieści się na szóstym miejscu wśród najczęściej występujących nowotworów złośliwych u Polek. Jakie mogą być pierwsze objawy raka jajnika? Jak wykryć, leczyć, a przede wszystkim – zapobiegać? Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej o złośliwym nowotworze jajnika u kobiet.

Objawy raka jajnika

Jakie objawy mogą budzić podejrzenie raka jajnika? Pierwsze symptomy mogą być niespecyficzne, a co więcej – początkowo choroba ta zazwyczaj przebiega bezobjawowo. W związku z tym, rak jajnika często diagnozowany jest w późnym stadium choroby, jeśli pacjentka nie odbywa regularnych badań ginekologicznych.

Rak jajnika – objawy:

• opuchnięcie podbrzusza,
• powiększenie obwodu brzucha,
• ból lub ucisk w okolicy miednicy, jamy brzusznej, pleców bądź nóg,
• szybkie uczucie sytości,
• utrata apetytu,
• niestrawność,
• wzdęcia,
• zaparcia,
• biegunki,
• mdłości,
• niezamierzona utrata masy ciała,
• zmęczenie,
• częstsze oddawanie moczu,
• nietypowe krwawienie z pochwy (objaw raka jajnika po menopauzie).

Przyczyny raka jajnika

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, jakie mogą być przyczyny rozwoju raka jajnika. Zostały jednak zidentyfikowane czynniki, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju tej choroby. Kluczowe znaczenie odgrywają czynniki genetyczne. Okazuje się, że mutacje genów BRCA1 i BRCA2 mogą odpowiadać za nawet 1/5 wszystkich przypadków.

Czynniki ryzyka zachorowania na raka jajnika

Ryzyko raka jajnika rośnie wraz z wiekiem – najczęściej choroba ta diagnozowana jest wśród kobiet po 50. roku życia. Najwyższa częstotliwość zachorowań obserwowana jest u pacjentek między 75. a 79. rokiem życia. Jakie mogą być inne czynniki zwiększające ryzyko rozwoju raka jajnika?

Rak jajnika – czynniki ryzyka:

• rodzinne uwarunkowania – zespoły dziedzicznego raka piersi i raka jajnika,
• występowanie mutacji w genie BRCA1 i BRCA2,
• osobista historia zachorowań na raka piersi, jelita grubego, macicy czy odbytu,
• bezdzietność,
• stosowanie leków hormonalnych w czasie menopauzy (hormonalna terapia zastępcza),
• palenie tytoniu,
• nadwaga lub otyłość,
• endometrioza,
• cukrzyca,
• zespół Lyncha,
• rozpoczęcie miesiączkowania w młodym wieku i/lub menopauzy w późniejszym wieku (po 55. roku życia).

Diagnostyka raka jajnika, czyli jak wykryć raka jajnika

Pomimo długotrwałych badań, specjaliści nadal nie opracowali efektywnego testu przesiewowego, który pozwoliłby na wczesne wykrywanie raka jajnika. W związku z tym, większość przypadków raka jajnika diagnozowanych jest dopiero w późnym stadium choroby. Jeżeli zaobserwujesz u siebie niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem, który może zalecić wykonanie badań na raka jajnika.

Badanie lekarskie

Polega na przeprowadzeniu ogólnej oceny zdrowia. Lekarz może uciskać podbrzusze, by sprawdzić występowanie guza czy wodobrzusza (nagromadzenie płynu), a także zadecydować o ewentualnym pobraniu próbki płynu, pod kątem oceny występowania komórek raka jajnika.

Badanie krwi w kierunku raka jajnika

Podwyższone stężenie markera raka jajnika CA-125 może wskazywać na obecność komórek guza jajnika. Warto jednak pamiętać, że nie jest to jednoznaczny wynik i badanie to powinno być przeprowadzone razem z innymi testami. Badanie krwi może również pomóc w ocenie ogólnego stanu zdrowia pacjentki.

Badanie ginekologiczne

Specjalista sprawdza kształt i zmiany w rozmiarze jajników i okolicznych narządów przez pochwę lub odbyt. W tym przypadku, cytologia i rak jajnika nie są ze sobą skorelowane, ponieważ to badanie wykonywane jest w celu wykrycia raka szyjki macicy.

Badanie USG

USG jamy brzusznej pozwala na zobrazowanie guza jajnika (jego kształtu i rozmiaru, a także określenie struktury jajników), jak i występowanie wolnego płynu w miednicy i jamie brzusznej. Lepszy obraz jajników można jednak uzyskać poprzez USG dopochwowe.

Biopsja

Pobranie próbki płynu z jamy brzusznej bądź tkanki guza, pozwala na potwierdzenie występowania komórek nowotworowych. Uzyskanie materiału do badań raka jajnika, może odbyć się poprzez operację czy biopsję przez powłoki brzuszne. Operacja zazwyczaj polega na otwarciu jamy brzusznej i identyfikacji guza, a także usunięciu ewentualnych zmian nowotworowych. Rozpoznanie wystąpienia raka jajnika może odbyć się też przez laparoskopię, którą także stosuje się do usunięcia wczesnego raka jajnika lub drobnych, łagodnych cyst.

Rak jajnika a badania genetyczne

Lekarz może zasugerować też przeprowadzenie badania krwi, w celu identyfikacji mutacji genów, które zwiększają ryzyko rozwoju raka jajnika.

Leczenie raka jajnika

Najczęściej stosowaną metodą jest leczenie chirurgiczne i chemioterapia raka jajnika. Wybór leczenia jest jednak uzależniony od wielu czynników, takich jak lokalizacja, rodzaj i wielkość guza czy ogólny stan zdrowia pacjentki. Inaczej może również wyglądać leczenie raka jajnika z przerzutami.

Rak jajnika a leczenie operacyjne

W przypadku kobiet chorych na raka jajnika we wczesnym stadium, metoda ta pozwala na usunięcie jajowodu, jednego bądź dwóch jajników również z siecią (struktura z małych, ślepych gruczołów cewkowych), z pozostawieniem macicy (w zależności od chęci zajścia w ciążę). Jeżeli z kolei doszło do przerzutów raka jajnika, leczenie to stosowane jest w celu kontrolowania choroby w danych obszarach.

Chemioterapia w raku jajnika

Metoda ta pozwala na zniszczenie komórek nowotworowych i może być stosowana samodzielnie lub w okresie okołooperacyjnym. Chemioterapia przy raku jajnika może mieć również zastosowanie w momencie nawrotu choroby. Możemy rozróżnić chemioterapię dootrzewnową, która może być stosowana bezpośrednio w jamie brzusznej i miednicy, bądź chemioterapię systemową, która polega na podawaniu leków dożylnie lub doustnie.

Terapia hormonalna

Metoda ta wykorzystuje leki blokujące wpływ estrogenu na komórki raka jajnika, który może przyczyniać się do wzrostu guza. Terapia hormonalna może znaleźć zastosowanie w przypadku niektórych rodzajów wolno rosnących nowotworów złośliwych jajnika.

Terapia celowana

Są to leki, które działają w głównej mierze na komórki nowotworowe, zmieniając sposób ich wzrostu czy podziału. Metoda ta, może okazać się pomocna w leczeniu zaawansowanego raka jajnika, gdzie doszło do nawrotu choroby.

Radioterapia

Metoda ta, jest rzadko wykorzystywana w początkowej fazie leczenia. Może być jednak stosowana w ograniczeniu bólu czy innych powikłań związanych z chorobą.

Leczenie paliatywne lub objawowe

W tym przypadku celem jest prewencja, jak i kontrola występujących działań niepożądanych, aby móc zwiększyć komfort i jakość życia pacjentki. Dolegliwości te mogą obejmować ból, zaburzoną pracę jelit, opuchnięcie nóg czy podbrzusza, a także płytkość oddechu.

Rak jajnika – rokowania

Jak wygląda rokowanie w raku jajnika? Wskaźnik 5-letnich przeżyć wynosi 49 %, co oznacza, że ok. 49 % kobiet z rakiem jajnika przeżywa 5 lat od momentu postawienia diagnozy. Warto jednak zwrócić uwagę, że wskaźnik przeżywalności nie jest w stanie przewidzieć skuteczności leczenia, czy określić dokładnej długości przeżycia. Co więcej, rokowanie w raku jajnika uzależnione jest od wielu czynników, w tym stadium zaawansowania choroby.

Profilaktyka raka jajnika

Jak zmniejszyć ryzyko raka jajnika? Najczęściej pomocne może okazać się zaznajomienie z historią zachorowań w rodzinie. Dzięki temu, już wcześniej będziesz mogła przygotować się na to, że znajdujesz się w potencjalnej grupie podwyższonego ryzyka. Jeżeli jesteś nosicielką mutacji genów BRCA1 i BRCA2, lekarz może zalecić usunięcie jajników i jajowodów, ze względu na znaczne ryzyko rozwoju raka jajnika (badania genetyczne mogą okazać się pomocne).

Jakie inne działania prewencyjne mogą okazać się skuteczne? Okazuje się, że ryzyko raka jajnika zmniejsza również stosowanie antykoncepcji hormonalnej, karmienie piersią, wycięcie macicy czy okluzja jajowodów.

Znaczenie diety w przypadku raka jajnika

U kobiet z rakiem jajnika, oprócz leczenia, bardzo ważną rolę odgrywa troska o siebie. Pod pojęciem tym, kryje się m.in. prawidłowe odżywianie. W trakcie leczenia przeciwnowotworowego, kluczowe znaczenie ma spożycie odpowiedniej ilości kalorii, jak i składników odżywczych, aby utrzymać właściwą masę ciała i zyskać siłę do walki z chorobą. Niestety, zarówno sam rak, jak i wdrożona terapia, mogą utrudniać przyjmowanie pożywienia, poprzez uciążliwe objawy ze strony przewodu pokarmowego. Brak apetytu, wymioty, mdłości, zmęczenie czy suchość w ustach, mogą stanowić przeszkodę w pokryciu (często zwiększonych) potrzeb organizmu, m.in. w kontekście zwiększonego zapotrzebowania na białko.

Co jeść przy złośliwym nowotworze jajnika?

Twoja codzienna dieta w chorobie nowotworowej, powinna opierać się na rekomendacjach zdrowego żywienia. To przede wszystkim regularne spożycie 5-6 porcji lekkostrawnych posiłków. Dieta łatwostrawna może być szczególnie pomocna w sytuacji, kiedy metodą leczenia jest chemioterapia czy radioterapia, co pozwoli na odciążenie przewodu pokarmowego i wsparcie trawienia. Istotne znaczenie ma również zwiększone spożycie białka i energii. Zwróć uwagę na pełnowartościowe białko, które znajdziesz w rybach, mięsie, jajach czy produktach mlecznych. Z kolei, aby uzupełnić dietę w kalorie, możesz urozmaicić swój jadłospis przekąskami czy wysokoenergetycznymi dodatkami do potraw (np. oliwa z oliwek). Dbaj też o regularne nawadnianie organizmu. Unikaj z kolei produktów wędzonych, smażonych, jak i słodyczy.

Kiedy tradycyjne żywienie staje się utrudnione

Jeżeli obawiasz się, że Twoja dieta może być niedoborowa, ze względu na utrudnione spożycie pożywienia, możesz wspomóc się dobranymi przez lekarza preparatami odżywczymi. Żywność medyczna jest skoncentrowanym źródłem energii i składników odżywczych, co pozwala na uzupełnienie diety i poprawę stanu odżywienia, kiedy pokrycie zwiększonych potrzeb organizmu staje się problematyczne. Przykładem produktu o podwyższonej zawartości białka jest Resource Protein w wygodnej formie płynu. Preparat ten pozwala na dostarczenie aż 18,8 g pełnowartościowego białka w jednej butelce. Możesz też wybrać koncentrat białka w proszku o neutralnym smaku, czyli Resource Instant Protein, który w jednej łyżeczce zawiera 4,5 g białka.

Rak jajnika – podsumowanie

Rak jajnika dotyka głównie kobiet po 50. roku życia. Początkowo choroba ta najczęściej przebiega bezobjawowo, co znacznie utrudnia jej wczesne wykrycie. Warto też zwrócić uwagę na nietypowe objawy raka jajnika, takie jak bóle brzucha, częstsze oddawanie moczu czy szybkie uczucie sytości. W związku z tym, istotne znaczenie ma świadomość czynników ryzyka związanych z rakiem jajnika, co może pomóc w zapobieganiu i skutecznym leczeniu. Występowanie nowotworu złośliwego jajnika może być związane z różnymi czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju raka, takimi jak wiek >50 lat, mutacje genów BRCA1 i BRCA2, czy stosowanie hormonalnej terapii zastępczej.

Jeśli zauważysz u siebie jakiekolwiek niepokojące symptomy, skonsultuj się z lekarzem, który zaleci przeprowadzenie badań na raka jajnika, takich jak badanie ginekologiczne, USG dopochwowe, czy badanie stężenia markera raka jajnika CA-125 z krwi. Postępowanie w przypadku raka jajnika obejmuje najczęściej leczenie chirurgiczne i chemioterapię. Nieodłącznym elementem leczenia jest również prawidłowo zbilansowana dieta, uwzględniająca zwiększone zapotrzebowanie na białko. Dodatkowym wsparciem żywieniowym, kiedy żywienie staje się utrudnione, może okazać się wysokobiałkowa żywność medyczna.