Problem niedożywienia wśród osób przewlekle chorych

Niedożywienie jest powszechnym problemem zdrowotnym, który wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Niepokojący jest fakt, że co trzeci pacjent przyjmowany do szpitala zmaga się z niedożywieniem. Co gorsza, część chorych, pomimo początkowo dobrego stanu odżywienia, kończy leczenie w gorszej kondycji. Wśród przyczyn niedożywienia wskazuje się wiele chorób przewlekłych, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, schorzenia przewodu pokarmowego czy choroba nowotworowa.

Bardzo ważną rolę w takiej sytuacji odgrywa wsparcie żywieniowe, które powinno stanowić nieodłączny element leczenia. Nie wiesz, czym jest niedożywienie, a także jakie mogą być przyczyny czy oznaki niedożywienia? Zastanawiasz się, jaką rolę odgrywa w tym wszystkim wsparcie żywieniowe? Odpowiedź na te i inne pytania znajdziesz w naszym artykule.

Niedożywienie – co to znaczy?

Aby prawidłowo funkcjonować, organizm potrzebuje różnorodnych składników odżywczych w konkretnych ilościach. Problem niedożywienia ma miejsce wtedy, kiedy nie jesteśmy w stanie zaspokoić potrzeb naszego ciała. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), niedożywienie oznacza brak równowagi, niedobór bądź nadmiar składników odżywczych i \ lub energii, w codziennej diecie. To z kolei niesie ze sobą szereg konsekwencji – od pogorszenia wyników leczenia, powikłań, gorszego gojenia ran, wydłużenia pobytu w szpitalu, po wzrost śmiertelności.

Rodzaje niedożywienia

Wyróżniamy dwa typy niedożywienia – niedożywienie ilościowe (kwashiorkor, marasmus) oraz niedożywienie jakościowe. Kwashiorkor to niedożywienie białkowe, które może wystąpić u osób z prawidłową masą ciała, jak i z nadwagą czy otyłością. Z kolei marasmus dotyczy długotrwałego głodzenia (niedożywienie białkowo-energetyczne). Natomiast w przypadku niedożywienia jakościowego mamy do czynienia z niedoborem składników pokarmowych (np. brakiem pojedynczego składnika w diecie).

Niedożywienie – przyczyny

Niedożywienie to poważny problem, który potencjalnie może dotknąć każdego. Jest to jednak złożone zagadnienie, na które składa się wiele czynników. Przeważnie niedożywienie wynika ze spożycia niewystarczającej ilości składników odżywczych, ale może być też efektem różnych schorzeń, które zakłócają zdolność organizmu do wchłaniania tych substancji.

Co zatem może powodować niedożywienie?

• długotrwałe stany chorobowe, które utrudniają spożycie pożywienia poprzez utratę apetytu, trudności z połykaniem, nudności, biegunkę – np. choroby nowotworowe (niedożywienie w chorobie nowotworowej występuje u 30-85% pacjentów), niektóre schorzenia płuc (takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc) czy wątroby,
• zaburzenia odżywiania, np. bulimia, anoreksja,
• schorzenia, które zakłócają proces trawienia pokarmu lub wchłaniania składników odżywczych, np. choroba zapalna jelit (IBD), wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna czy niektóre nowotwory (szczególnie w obrębie przewodu pokarmowego),
• przebyta operacja, infekcja lub poważny uraz (np. oparzenie), kiedy wzrasta zapotrzebowanie na energię,
• postępująca choroba neurologiczna, taka jak choroba Parkinsona, Alzheimera; demencja czy przebyty udar, które mogą mieć wpływ na zaburzenia przełykania (dysfagię),
• podeszły wiek, kiedy spożycie posiłków i podaż napojów stają się utrudnione, co może być powiązane z jadłowstrętem, pogarszającą się sprawnością fizyczną i utratą masy mięśniowej (sarkopenia),
• choroby psychiczne (takie jak depresja), które wpływają na nastrój i apetyt, często prowadząc do zmniejszenia chęci do jedzenia.

Niedożywienie organizmu – objawy

Najczęściej występującym objawem niedożywienia jest niezamierzona utrata masy ciała. Pamiętaj jednak, że niedożywienie nie dotyczy tylko osób z obniżoną masą ciała – problem ten może wystąpić również u osób z nadwagą (np. niedożywienie białkowe – kwashiorkor), czy z prawidłową masą ciała.

Jakie mogą być oznaki niedożywienia?

• niezamierzona utrata 5-10% masy ciała w ciągu 3-6 miesięcy,
• wartość BMI poniżej 18,5,
• zmniejszony apetytu,
• uczucie osłabienia i zmęczenia,
• drażliwość, apatia,
• brak zainteresowania jedzeniem i piciem,
• częstsze występowanie infekcji o ostrzejszym przebiegu,
• przesuszona skóra, a także różne zmiany skórne,
• długotrwałe gojenie ran,
• łamliwe włosy, podatne na wypadanie,
• obniżona koncentracja i nastrój.

Inne, mniej oczywiste objawy niedożywienia, które mogą wystąpić w przypadku dostarczania zwiększonej ilości składników odżywczych to:

• otyłość,
• choroby serca,
• podwyższone ciśnienie krwi,
• insulinooporność.

Niedożywienie organizmu – jak leczyć?

Kluczowe znaczenie w przypadku wystąpienia niedożywienia lub zagrożenia jego rozwojem, ma przede wszystkim wczesna interwencja żywieniowa. Niezbędne jest tu podejście dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta, wsparte przez wykwalifikowanych lekarzy, dietetyków i pielęgniarki.

Leczenie niedożywienia powinno opierać się na ocenie stanu odżywienia chorego i określeniu zapotrzebowania organizmu na poszczególne składniki odżywcze. Lekarz powinien również zalecić podaż właściwej ilości energii i składników pokarmowych poprzez spożycie np. produktów odżywczych czy zastosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego (w zależności od stanu zdrowia chorego, jak i wybranego sposobu żywienia). Leczenie żywieniowe pozwala poprawić jakość życia, zmniejszyć liczbę powikłań, a także skrócić okres rekonwalescencji.

Niedożywienie i ocena stanu odżywienia pacjenta

Chory przyjmowany do szpitala, zostaje poddany ocenie stanu odżywienia, która pozwala na rozpoznanie niedożywienia lub zagrożenia jego rozwoju. Dzięki temu, możliwe jest również wskazanie przyczyny, stopnia i typu niedożywienia, a także określenie, czy mamy do czynienia z ciężkim niedożywieniem. Ocena przeprowadzana jest przy pomocy formularzy, takich jak NRS 2002 (formularz oceny ryzyka związanego z niedożywieniem) czy SGA (formularz subiektywnej globalnej oceny stanu odżywienia). Analiza skali niedożywienia obejmuje również wywiad żywieniowy, a także badania przedmiotowe, antropometryczne i biochemiczne.

Żywienie medyczne w niedożywieniu

W sytuacji, kiedy chory jest w stanie bezpiecznie połykać, a klasyczne posiłki nie pozwalają na zaspokojenie potrzeb organizmu, istnieje wysokie ryzyko niedożywienia, dochodzi do utraty masy ciała i słabnie apetyt, wówczas pomocne może okazać się zastosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego.

Schorzenia, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, nowotwór czy przewlekła obturacyjna choroba płuc, mogą znacząco utrudniać spożywanie odpowiednich ilości pożywienia. Choroby te mogą mieć negatywny wpływ na chęć do jedzenia, apetyt, odczuwanie smaku czy sposób wykorzystania składników odżywczych przez organizm, co zwiększa ryzyko niedożywienia. Niestety, w takiej sytuacji tradycyjna żywność może okazać się niewystarczająca do pokrycia zapotrzebowania organizmu.

U chorych z podwyższonym ryzykiem rozwoju niedożywienia, u których dochodzi do pogorszenia stanu odżywienia, wskazane może być wczesne wsparcie żywieniowe w postaci żywności medycznej. Są to preparaty odżywcze, najczęściej w formie płynu lub proszku, których zastosowanie pozwala na dostarczenie odpowiedniej ilości cennych składników odżywczych w niewielkiej objętości.

Żywność medyczna zazwyczaj stanowi uzupełnienie codziennej diety przy niedożywieniu czy ryzyku niedożywienia, jednak możesz też spotkać się z produktami, które oznaczone są jako „kompletne pod względem odżywczym”. Oznacza to, że mogą być one stosowane, w odpowiedniej ilości, jako jedyne źródło pożywienia. Przyjmowanie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego musi być indywidualnie dostosowane do potrzeb chorego i regularnie monitorowane przez lekarza.

Żywienie medyczne – jakie produkty wybrać?

Jakie wsparcie żywieniowe w chorobie warto rozważyć? Przede wszystkim zadbaj o dostarczenie odpowiedniej ilości białka i energii. Organizm często potrzebuje ich więcej, kiedy dochodzi do niedożywienia lub ryzyka jego rozwoju. Skonsultuj z lekarzem zastosowanie wsparcia żywieniowego w postaci preparatów, takich jak Resource 2.0 czy Resource Protein. Resource 2.0 to wysokoenergetyczny produkt w wygodnej formie płynu, którego wdrożenie wspiera organizm w walce z szybką utratą masy ciała. Dlaczego warto? Preparat ten pozwala na zwiększenie kaloryczności diety – to aż 400 kcal w jednej butelce. Z kolei Resource Protein pomoże Ci w uzupełnieniu jadłospisu w cenne białko, dzięki zawartości aż 18,8 g tego składnika w jednej butelce. Wdrożenie tego produktu wspiera poprawę stanu odżywienia, spowalniając utratę tkanki mięśniowej.

Niedożywienie w chorobie przewlekłej – podsumowanie

Niedożywienie jest wyzwaniem, które wymaga kompleksowej opieki specjalistów, a także wczesnej interwencji żywieniowej. Na jego rozwój może mieć wpływ wiele czynników, takich jak choroby przewlekłe, np. nowotwór czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

Leczenie niedożywienia wymaga odpowiednio dobranej diety z uwzględnieniem dodatkowego wsparcia żywieniowego w postaci żywności medycznej, które powinno stanowić integralny element leczenia. Są to preparaty odżywcze, których wdrożenie pozwala na dostarczenie właściwej ilości cennych składników odżywczych, wspierając organizm w walce z niedożywieniem.

FAQ: najczęściej zadawane pytania

Niedożywienie – co to jest?

Niedożywienie to stan, w którym organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości składników odżywczych i / lub energii, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania.

Jakie są przyczyny niedożywienia?

Przyczyny niedożywienia mogą być różnorodne, np. zbyt małe spożycie pokarmu, choroby przewlekłe, zaburzenia wchłaniania składników odżywczych czy podeszły wiek.

Jakie są skutki niedożywienia organizmu?

Niedożywienie może prowadzić do zaniku mięśni, osłabienia odporności, problemów z układem pokarmowym, a przy skrajnym niedożywieniu, nawet do śmierci.

Jak rozpoznać objawy niedożywienia?

Objawy niedożywienia mogą obejmować zarówno niezamierzoną utratę masy ciała, osłabienie, zmęczenie, spadek sił witalnych czy problemy skórne, jak i otyłość czy choroby serca.

W jaki sposób leczyć niedożywienie?

Leczenie niedożywienia polega na zapewnieniu prawidłowo zbilansowanej diety, wspartej żywieniem medycznym (w zależności od indywidualnych potrzeb) oraz leczeniu chorób podstawowych.

Jakie są rodzaje niedożywienia?

Wyróżnia się 2 typy niedożywienia: ilościowe (kwashiorkor, marasmus) oraz jakościowe.

Jak przygotować jadłospis dla osoby niedożywionej?

Jadłospis dla osoby niedożywionej powinien zawierać odpowiednią ilość kalorii, białka, witamin i składników mineralnych, dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem prowadzącym.